Levelwerk: hoe kun je compacten?
Jan Kuipers, onderwijsadviseur hoogbegaafdheid
We zijn net gestart met Levelwerk en heb nu een vraag rondom het compacten. Wanneer een leerling een spellingcategorie onder de knie heeft, kan ik deze stof dan compacten, of kan de leerling door te weinig oefenen de kennis kwijt raken en is het wijs om spelling gewoon te laten maken?
Compacten is voor veel leerkrachten best lastig. Vragen als “Bied ik alles wel goed aan; loopt het kind geen hiaten op?” en opmerkingen als “even meedoen is toch niet erg?” hoor ik regelmatig. Bij compacten gaat het kind niet sneller door de leerstof, maar je schrapt per blok overbodige instructie en werk.
Meerwerkers en hoogwerkers
Naast het compacten hoort verrijken, het bieden van vervangende stof, gericht op het niveau van de leerling. Bij compacten en verrijken is het belangrijk om uit te gaan van twee leerlijnen: een lijn voor meerwerkers en een lijn voor hoogwerkers. Voor meerwerkers blijft de methodelijn het belangrijkste. Verrijkingsopdrachten kunnen worden gezocht uit de pluslijn van methodes, uit extra werk uit de kieskast of uit losse verrijkingsmaterialen die naast de methode ingezet kunnen worden.
Voor hoogwerkers is een andere aanpak nodig. Structureel verrijken betekent dat kinderen volgens een planning werken. Ik zie nog veel leerlingen die verrijkend werk mógen doen, als ze klaar zijn met hun ‘gewone’ werk. Verrijkingswerk is afwisselend (één verrijkingsboekje is echt te mager) en de lat ligt hoog. Verder kun je denken aan afwisseling van gesloten en open opdrachten. Levelwerk biedt dit allemaal. Jouw rol in het begeleiden van hoogwerkers die verrijkingswerk maken, is cruciaal.
Verrijken betekent niet zelfstandig werken. Bij zelfstandig werken werkt de leerling aan opdrachten waarbij er sprake is van een gerealiseerd leerniveau; de leerling verbetert zich in datgene wat hij al geleerd heeft. Goed verrijkingswerk is leerstof op een hoger niveau, waarbij er echt sprake is van leren, grenzen verleggen en ‘uit de comfortzone stappen’.
Compacten: de leerkracht als regisseur
Bij de keuze van wel en niet schrappen van leerstof en instructie ben jij als leerkracht of begeleider de regisseur en eindverantwoordelijk. Ik adviseer de volgende strategie:
– Bespreek met het kind het ‘lesblok’ van de komende weken.
– Ga samen na wat gemaakt en geschrapt kan worden, houd rekening met zelfoverschattende en zelfonderschattende leerlingen en kom tot een gezamenlijke afspraak.
– Geef aan dat het kind, net als andere kinderen, de eindtoets van het blok maakt en eis dat het een score haalt van >90 procent.
– Maak samen met het kind een inschatting van de hoeveelheid tijd die het krijgt; er moet sprake zijn gecompacte tijd.
– Een hoge score op de methodetoets is jouw garantie dat hij/zij de stof op een hoog niveau beheerst.
Controle
In het geval van spelling kun je dezelfde aanpak volgen. Met de leerling bespreek je aan het begin van het blok de nieuwe stof en bepaal je samen wat gemaakt en wat geschrapt wordt. Na het maken van deze ‘gecompacte taak’ maakt de leerling een oefen- of controle dictee.
Wanneer de leerling een score haalt van >90% voldoet hij aan de voorafgestelde eis en kun je met een gerust hart blijven compacten. Als de ervaring is dat de leerling blijvend hoog scoort, is dat een indicatie om nog meer te schrappen. Valt het kind uit op een onderdeel dan betekent het niet dat er niet meer mag worden gecompact. Vraag naar de reden en ga na wat er speelt. Mocht er sprake zijn van een hiaat, dan is een korte bijspijkeroefening vaak voldoende.
Jan Kuipers, onderwijsadviseur hoogbegaafdheid
