levelwerk-mobile-header

Veelgestelde vragen

Kan ik Levelwerk invoeren zonder begeleiding/ implementatietraining?

Veel scholen in Nederland werken inmiddels met enthousiasme met Levelwerk. Levelwerk is een compleet pakket, alles zit in de betreffende Levelwerk box, dat wil zeggen de (spel)materialen en de handleiding voor de leerkracht. Levelwerk is dusdanig opgesteld dat het zonder begeleiding/implementatie is in te voeren. In de handleiding staat beschreven hoe Levelwerk gebruikt moet worden en hoe de begeleiding van de kinderen kan plaatsvinden. In de handleiding staan ook de werkschema’s (groepsoverzichten) voor de kinderen. Het schooljaar is onderverdeeld in 5 blokken, elk blok is steeds tussen de schoolvakanties. De opdrachten uit het blok worden door de kinderen gemaakt. Hiermee heeft u een gestructureerd programma voor de (hoog)begaafde kinderen op school. Het schema stelt je ook in staat om te differentiëren op taal- en rekensterke kinderen.

Voor wie is Levelwerk bedoeld?

Levelwerk is bedoeld voor leerlingen van groep 3 t/m 8 die extra uitdaging nodig hebben omdat ze vaak snel klaar zijn met hun opdrachten en ‘meer’ aan kunnen. Veel intelligente en (hoog)begaafde kinderen vervelen zich regelmatig op school. Met name de gemakkelijke leerstof, de stap voor stap uitleg en de vele oefeningen leiden vaak tot frustratie. Met de opdrachten en materialen van Levelwerk leg je ook voor hen de lat hoog.

Leerlingen die excellent presteren, zowel op Cito als op methodegebonden toetsen kunnen aan de slag met Levelwerk. Bij deze leerlingen moet er sprake zijn van een hoge 1 op begrijpend lezen, rekenen en wiskunde. Daarnaast moet er een prognose van een hoge 1 in de vaardigheidsscore worden weergegeven. Levelwerk is ook bedoeld voor intelligente en (hoog)begaafde kinderen, die op grond van een zorgvuldige diagnose met een signaleringsinstrument, zoals Sidi PO, als begaafd worden gediagnosticeerd.

Voldoet Levelwerk aan de Referentieniveaus?

Levelwerk voldoet in ruime mate aan de referentieniveaus. Er is bij Levelwerk sprake van een gestructureerde leerlijn voor intelligente en (hoog)begaafde leerlingen op een breed terrein.

Hoe kan ik mijn bestaande Levelwerk boxen op scholen opdaten?

De laatste jaren zijn veel gedateerde spullen vervangen door prachtige nieuwe materialen. Deze zijn speciaal geschreven voor deze intelligente en (hoog)begaafde kinderen, onder andere op het gebied van kunst, cultuur en techniek. Levelwerk is daarmee geen statische leerlijn, we blijven werken aan verdere ontwikkelingen.

Regelmatig updaten we Levelwerk om de kinderen meer uit te dagen. We vragen meer inbreng van de leerlingen. Wil je Levelwerk updaten? Dat kan! We sturen je gratis de nieuwste groepsoverzichten toe, die je in de bestaande Levelwerk mappen kunt vervangen. Stuur daarvoor een mailtje met welke Levelwerk boxen je op school gebruikt naar: mail@eduforce.nl.

Welke updates zijn er doorgevoerd in Levelwerk?

We hebben voor onderstaande werkboeken een alternatief ontwikkeld, waarbij de inbreng van de kinderen groter is en waarbij ze veel vaker hun antwoord moeten motiveren. Dit zijn de zogenoemde hogere-orde-denkvragen die voor (hoog)begaafde kinderen erg interessant zijn.

– Taalmeesters deel 1 is vervangen door Denken over Taal groep 3.
– Taalmeesters deel 2 is vervangen door Denken over Taal groep 4.
– Taalmeesters deel 3 is vervangen door Denken over Taal groep 5.
– Plustaak taal/lezen 3/4 is vervangen door Taal(eigen)wijs groep 3.
– Plustaak taal/lezen 4/5 is vervangen door Taal(eigen)wijs groep 4.
– Woordenschat fase 3 is vervangen door Pienter deel 2.
– Super denkwerk deel 1 is vervangen door Pluswerk Prik en Ko groep 5.
– Super denkwerk deel 3 is vervangen door Pluswerk Prik en Ko groep 6.
– Super denkwerk deel 2 is vervangen door Pluswerk Prik en Ko groep 7.
– Super denkwerk deel 4 is vervangen door Pluswerk Prik en Ko groep 8.
– Topklassers Spaans is vervangen door Denken over Taal groep 7.
– Topklassers Duits is vervangen door Denken over Taal groep 8.
– Reis om de wereld is vervangen door Poster Eten en gegeten worden deel B.
– Journalistiek is vervangen door Denken over Taal groep 6.
– Dierenrijk is vervangen door Poster Eten en gegeten worden deel A.
– Op naar ’t VO deel 1 is vervangen door Denken over Taal groep 7.
– Op naar ’t VO deel 2 is vervangen door Denken over Taal groep 8.
– Leeskrakers 1 is vervangen door Kunstgeschiedenis De Oudheid.
– Rekenmeesters deel 1 is vervangen door Rekenkundig groep 3.
– Rekenmeesters deel 2 is vervangen door Rekenkundig groep 4.
– Rekenmeesters deel 3 is vervangen door Rekenkundig groep 5.
– Rekenmeesters deel 4 is vervangen door Rekenkundig groep 6.
– Topklassers Wiskunde deel 1 is vervangen door Rekenkundig groep 7.
– Topklassers Wiskunde deel 2 is vervangen door Rekenkundig groep 8.
– Topklassers Frans is vervangen door Poster Mijn droomhuis en Poster Mijn droomauto.
– Rekentijgers 3A is vervangen door Denken in Getallen groep 3B.
– Rekentijgers 3B is vervangen door Denken in Getallen groep 3A.
– Rekenpuzzels 4 is vervangen door Denken in Getallen groep 4.
– Rekenpuzzels 5 is vervangen door Denken in Getallen groep 5A De Robotfabriek.
– Rekentijgers 5B is vervangen door Denken in Getallen groep 5B Leven op aarde.
– Rekentijgers 6A is vervangen door De wereld als rekensom deel 1 groep 6.
– Rekentijgers 6B is vervangen door Denken in Getallen groep 6A.
– Rekentijgers 7A is vervangen door Denken in Getallen groep 7A.
– Rekentijgers 7B is vervangen door De wereld als rekensom deel 1 groep 7.
– Rekentijgers 8A is vervangen door Denken in Getallen 8A.
– Rekentijgers 8B is vervangen door De wereld als rekensom deel 1 groep 8.
– Verrijkinsgwerk Koning Arthur is vervangen door Taal(eigen)wijs groep 7.
– Topklassers Wiskunde 4 is vervangen door De wereld als rekensom, deel 2 groep 8
– Rekenpuzzels 1 wordt vervangen door Rekenkundig groep 1 en 2, deel A.
– Hoofdrekenen, optellen en aftrekken tot 20 wordt vervangen door Rekenkundig groep 1 en 2, deel B.
– Coral Reef wordt vervangen door Meetellen, deel A.
– Paletti Spelbord + Map 1 rekenen is vervangen door Meetellen, deel B.
– Taalpuzzels 1 is vervangen door Prik en Ko groep 1-2, deel A  + Antwoorden.
– Plustaak Rekenen deel 8 is vervangen door De wereld als rekensom, deel 2 groep 7

Indien je graag wilt overstappen, sturen we je gratis de nieuwe opdrachtverdeling toe die je in de bestaande Levelwerk mappen kunt vervangen. Stuur daarvoor een mailtje met welke Levelwerk boxen je op school gebruikt naar: mail@eduforce.nl. Bijna alle scholen stappen over op de nieuwe materialen om de kinderen nog meer uitdaging en creatieve opdrachten te geven.

Kan Levelwerk zonder instructie en hulp zelfstandig worden gemaakt?

Levelwerk vraagt begeleiding. De meest ideale werkwijze is om één keer per week een half uur met kinderen samen over Levelwerk te praten. Het is aan te raden om deze gesprekken echt in te plannen op een vast moment in de week. Naast dit wekelijkse gesprek kun je van tijd tot tijd hulp bieden tijdens je hulpronde. Wanneer leerlingen in staat zouden zijn om zelfstandig te werken aan verrijkingsopdrachten, dan betekent dit direct dat de stof te makkelijk is dat het ‘leren leren’ niet plaatsvindt.

De begeleider heeft hierbij de rol als coach op metaniveau: wat gaat goed, waar loop je tegenaan, hoe ga je daarmee om, hoe lossen andere kinderen dit op… Het is niet de bedoeling van de Levelwerk begeleider op de hoogte is van alle inhoudelijke opdrachten, dat is met name voor de bovenbouw opdrachten ook te complex.

Aan welke doelen werk je met Levelwerk?

Levelwerk is bedoeld voor die leerlingen die de kerndoelen, ingebed in de reguliere methode, ruimschoots hebben behaald, objectief bepaald door CITO (doortoets) scores. Levelwerk moet worden gezien als een aanvulling daarop.

In het boek van Marielle van der Stap (12013,2014): ‘Van kerndoel tot referentieniveau’ (Amsterdam, Uitgeverij SWP), wordt aangegeven dat er voor meer- en hoogbegaafde kinderen sprake moet zijn van een verdiept arrangement, in de vorm van compacten en verrijken. Hierin worden tips gegeven, maar er is geen wettelijke eis aan vorm en inhoud. In het nieuwe voorlopig waarderingskader PO dec. 2014 van de Inspectie PO wordt aangegeven: “Er is voor leerlingen die structureel een onderwijsaanbod krijgen op een ander niveau dan de leeftijdsgroep een (ontwikkelings)perspectief opgesteld”. Over inhoud of eisen van zo’n perspectief wordt niet gesproken. Levelwerk is zo’n ontwikkelingsperspectief.

Levelwerk heeft geen enkele relatie met methodes, het is echt een aparte leerlijn, in inhoud en in structuur. Doel van levelwerk is met name: op een gestructureerde wijze uitdagende en afwisselende opdrachten bieden, waardoor met name de motivatie en het leergedrag van excellente en (hoog)begaafde leerlingen wordt gestimuleerd/verbeterd.

Een koppeling met kerndoelen is inhoudelijk niet nodig, omdat deze leerlingen daar al boven zitten. Het accent van de leerkracht hoort ook op dat doel te liggen: stimuleren van leergedrag. De inhoud is van Levelwerk, zeker van de laatste upgedate versie is zeer uitdagend en interessant voor leerlingen.

Hoeveel tijd vraagt Levelwerk?

Levelwerk vraagt een investering van circa 1 á 1 ½ uur per dag. Het is het beste om deze tijd op het rooster in te plannen. Dat betekent stevig compacten en stevig verrijken.

Kun je delen van Levelwerk gebruiken, bijvoorbeeld alleen rekenen?

Met Levelwerk kun je heel eenvoudig differentiëren. Bij de opdrachtverdeling is een onderverdeling gemaakt tussen Taal/lezen, Rekenen en Overig. In Overig zitten onder meer de techniekopdrachten, denkspellen, kunstzinnige opdrachten etc. Voor slimme rekenaars kun je alleen het rekengedeelte van de opdrachtkaarten aanbieden als verrijkingswerk.

Kunnen leerlingen samenwerken met Levelwerk?

Bij Levelwerk kan goed worden samengewerkt. Vooral de open opdrachten nodigen uit tot samenwerken. Het is wel aan te bevelen dat je voor een goede afwisseling zorgt. Het is belangrijk dat kinderen ook leren om individueel aan opdrachten te werken en voorkom dat ze te veel kunnen meeliften. In de nieuwe werkboeken van Levelwerk wordt aangegeven wat de samenwerkopdrachten zijn. Daarbij wordt veelal aangegeven wanneer je kan samenwerken en wanneer je moet samenwerken. De opdrachten zijn hier speciaal op geschreven, we verwachten het maximale uit de leerlingen te halen.

Is Levelwerk inspectieproof?

Ja, in het boek van Marielle van der Stap ‘Van kerndoel tot referentieniveau’ (Amsterdam, Uitgeverij SWP, 2013/2014), wordt aangegeven dat er voor meer- en hoogbegaafde kinderen sprake moet zijn van een verdiept arrangement, in de vorm van compacten en verrijken. Hierin worden tips gegeven, maar er is geen wettelijke eis aan vorm en inhoud. In het nieuwe voorlopig waarderingskader PO dec 2014 van de Inspectie PO wordt aangegeven: ‘Er is voor leerlingen die structureel een onderwijsaanbod krijgen op een ander niveau dan de leeftijdsgroep een (ontwikkelings)perspectief opgesteld’. Over inhoud of eisen van zo’n perspectief wordt niet gesproken.

Hoe beoordeel je Levelwerk?

Het is de bedoeling dat Levelwerk zo veel mogelijk door de leerling zelf wordt nagekeken. In het wekelijks overleg kun je een scan maken van het gemaakte werk. Op deze wijze kost het weinig tijd. In het gesprek kun je vervolgens in gaan op successen en knelpunten. Leg de lat daarbij hoog, maar probeer het kind zo veel mogelijk eigenaar te laten zijn van het werken. De begeleider heeft hierbij de rol als coach op metaniveau: wat gaat goed, waar loop je tegenaan, hoe ga je daarmee om, hoe lossen andere kinderen dit op…

Sommige onderdelen moeten worden gepresenteerd. Je kunt er voor kiezen om dat in de kleine groep van Levelwerkers te doen, maar het kan ook in de gehele groep.

Hoe meet je de opbrengsten?

De monitoring van Levelwerk vindt plaats in het wekelijks overleg, hét centrale punt. Daarbij kan je gebruik maken van het leerlingboek. De Levelwerker ontvangt bij elk blok een nieuw leerlingboek.

Plannen – overnemen op de taakbrief
Uitvoeren – wekelijks overleg
Evalueren – aan het einde van het blok
Aandachtspunten voor volgend blok
Beoordelen – aan het eind van het blok

Is Levelwerk geschikt voor leerlingen die zeer slim zijn en waarbij de werkhouding te wensen overlaat (onderpresteren)?

Eén van de oorzaken van onderpresteren is een slechte leer-/werkhouding. Zo’n werkhouding wordt vaak ontwikkeld door een te lang te simpel onderwijs aanbod waardoor er een gecreëerde studieluiheid ontstaat. Deze studieluiheid resulteert in onderpresteren. De leerbehoefte van deze leerling is juist de confrontatie zoeken met moeilijke stof, waardoor het leergedrag wordt ontwikkeld. Levelwerk kan hierbij de oplossing bieden. Het gaat dan ‘leren leren’, een vaardigheid die reguliere kinderen leren met vallen en opstaan.

In welk blok van Levelwerk starten de leerlingen als ze halvewege het schooljaar met Levelwerk starten?

Leerlingen laat je starten in blok 1, ook wanneer het later in het jaar start. Het schooljaar is verdeeld in 5 blokken, waarbij er een oplopende moeilijkheidsgraad tussen blokken is.

Ik wil meer weten over een Levelwerk training/ begeleiding. Hoe vraag ik dat aan?

Levelwerk is bedoelt om in de klas in te zetten en zonder begeleiding in te kunnen voeren. In elke Levelwerk box zit een handleiding waarin alles staat wat je moet weten. De Levelwerkboxen worden compleet geleverd en direct in te zetten. Een aanvullende begeleiding/ implementatietraining kan nuttig zijn om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen en om de algemene kennis over hoogbegaafdheid van leerkrachten, IB’ers en coördinatoren te verhogen. Daarvoor kun je een training aanvragen door een mail te sturen naar mail@eduforce.nl zodat een onderwijsadviseur contact kan opnemen om te kijken wat het huidige en gewenste niveau is.

Mijn kind is niet hoogbegaafd, maar heeft wel een grote interesse in topografie en wereldoriëntatie. Kan hij gebruik maken van Levelwerk om zijn interesse te voeden?

Levelwerk is niet bedoeld als kiesbox, waaruit kinderen zelf interessante onderwerpen mogen kiezen. Het is echt een leerlijn voor hele slimme kinderen, met verplichte opdrachten en wat dat betreft geen keuzewerk. De inhoud van de boeken en de bijbehorende opdrachten passen bij dat niveau. Scholen stemmen Levelwerk af op deze doelgroep, met bijpassende begeleiding. Dat uw kind niet hoogbegaafd is, betekent niet persé dat hij/zij niet gebruik kan maken van de wereldoriënterende onderwerpen uit Levelwerk, maar u dient rekening te houden met de moeilijkheidsgraad. U kunt met school overleggen of hij een keer een boekje mag proberen, u kunt ook vragen of de school een losse set boeken over één of enkele onderwerpen aan wil schaffen, dat kan op www.eduforce.nl.

Mocht de school hier niet in mee willen gaan, dan raad ik u aan om in de boekhandel of bibliotheek te zoeken naar mooie boeken over de onderwerpen die uw kind interessant vindt.

Zijn de formulieren van Levelwerk, zoals bijvoorbeeld het planformulier en de levelwerkkaart, ook digitaal verkrijgbaar? Dit is handig om de kaarten aan te kunnen passen op de individuele leerling.

Ja, klik hier om het boekje “Leerlingboek levelwerk 2014” te downloaden.

Mijn dochter zit in groep 8. Zij werkt in Levelwerk met taal. Zij moet echter eerst met de klas meedoen met de gewone taalles en mag daarna pas met het Levelwerk starten. Is dit gebruikelijk?

De specifieke reden waarom de leerkracht deze werkwijze volgt, kennen we niet en daarom kunnen we daar niets over zeggen. In algemene zin is het zo dat Levelwerk wordt aangeboden voor excellente en/of (hoog)begaafde kinderen, waarbij de basisstof uit de methode wordt gecompact (en delen worden geschrapt) en waarin de blokken uit Levelwerk als verplicht werk wordt aangeboden.

Levelwerk is hierbij dus niet iets wat mág, maar wat móet. In de basisstof moet dan flink worden geschrapt, om tijd te maken voor deze lijn. De kinderen die hiervoor worden geselecteerd, op basis van zorgvuldig onderzoek, kunnen dit goed aan. De basisstof is voor hen veel te simpel. Het komt voor dat een kind delen uit Levelwerk maakt, bijvoorbeeld alleen het rekenprogramma of het taalprogramma, met hetzelfde verplichte karakter, ook op basis van onderzoek. Daarnaast kiezen scholen er soms voor om delen uit Levelwerk als een vorm van ‘pluswerk’ aan te bieden, voor hard werkende leerlingen, die snel klaar zijn. Deze vorm van Levelwerk is meer vrijblijvend en facultatief. Het lijkt er op dat de leerkracht van uw kind deze keuze heeft gemaakt.

Is er ook Levelwerk voor kleuters?

Levelspel is Levelwerk voor kleuters (groep 1 + 2). Het is een gestructureerd pakket puzzel- en andere opdrachten voor kleuters die ‘meer’ kunnen. Het bereidt kinderen voor op het werken met Levelwerk. In elke Levelspel box zitten de juiste materialen inclusief een begeleidingsmap waarin precies staat wat de kinderen elke periode moeten doen.

Hiermee worden de kleuters voorbereid op het echte Levelwerk. Bovendien werken de kinderen uit groep 3 met Levelspel die de instap in Levelwerk nog te moeilijk vinden, vaak doordat deze kinderen nog niet kunnen lezen.

Klik hier om verder te lezen…

Hoe kan ik een zichtzending aanvragen?

Veel scholen in Nederland werken met enthousiasme met Levelwerk. Indien je overweegt om te starten met Levelwerk, bieden we de mogelijkheid om een zichtzending aan te vragen.

Levelwerk is een compleet pakket, alles zit in de betreffende Levelwerk box, dat wil zeggen de (spel)materialen en de handleiding voor de leerkracht. Er is een Levelwerk box samengesteld voor elke groep, voor groep 3 t/m 8. In de handleiding staat beschreven hoe Levelwerk gebruikt moet worden en hoe de begeleiding van de kinderen kan plaatsvinden. Voor kleuters hebben we Levelspel ontwikkeld. Met Levelspel worden kleuters voorbereid op het echte Levelwerk. Daarnaast werken de kinderen uit groep 3 met Levelspel, voor wie de instap in Levelwerk nog net te hoog is, vaak doordat de kinderen nog niet kunnen lezen.

We kunnen een zichtzending toesturen van één of meerdere boxen. We kunnen bijvoorbeeld Levelspel box 1 (voor de kleuters) en Levelwerk box 3 (groep 5) toezenden. De factuur wordt automatisch gecrediteerd wanneer de boxen binnen ongeveer 3 weken weer bij ons retour zijn. Dit is geen enkel probleem, u heeft dan voldoende tijd om te beoordelen of Levelwerk bij jullie school past. Stuur een mail naar mail@eduforce.nl om een zichtzending aan te vragen.

Hoe kan ik leerlingen signaleren die met Levelwerk aan de slag kunnen gaan?

De Sidi PO kan je hierbij helpen. Het bepalen van deze leerbehoefte begint met een goede wijze van signalering. Cognitief talentvolle kinderen worden lang niet altijd herkend. Bij een algemene, oppervlakkige beoordeling wordt bijna de helft van de (hoog)begaafde kinderen onderschat. En kinderen die niet vroegtijdig worden gesignaleerd, lopen kans gedemotiveerd te raken, krijgen eerder problemen met leerstrategieën en lopen het risico te onderpresteren.

De online SiDi PO is een toolbox voor cognitief talent en helpt jou om tot een professionele signalering en schooldiagnose voor excellente en (hoog)begaafde leerlingen te komen. Er is een keuze uit 10 tools, overzichtelijke stappen, waarmee jij met je collega’s, ouders en kind kunt nagaan of er sprake is van een leervoorsprong/ hoge begaafdheid en welke belemmeringen er eventueel zijn. Daarbij is het uitgangspunt dat jij regisseur bent. SiDi PO is geen protocol, waarbij jij alle stappen verplicht moet zetten, maar een toolkit van instrumenten, waar je naar eigen behoefte gebruik van kan maken.

Met SiDi PO krijg je een helder beeld van talenten en persoonlijkheidskenmerken van leerlingen, op zowel cognitief als mentaal/emotioneel en sociaal vlak.

Lees hier verder over Sidi PO. 

Hoe maak je 1,5 uur per dag vrij voor Levelwerk?

We kregen van een school de volgende vraag: “In de handleiding van Levelwerk wordt gesteld dat je gemiddeld één tot anderhalf uur per dag in moet ruimen voor verrijkingswerk. Bij ons op school zijn de meeste groepen best ver met compacten, herhalingslessen vervallen, ze maken lang niet alles van de lessen etc. Maar dan lukt het echt niet om aan die tijden voor Levelwerk te komen. Wat kunnen we beter doen?”

Antwoord van Jan Kuipers:
Er zijn verschillende manieren om een goed en passend aanbod te realiseren. Een veel voorkomende werkwijze is compacten en verrijken. Bij compacten gaat het kind niet sneller door de leerstof, maar per blok wordt overbodige instructie en oefenstof overgeslagen. Door het compacten van de leerstof komt er dagelijks tijd vrij waarin de meer- en hoogbegaafden kunnen werken aan verrijkingstaken. Zo is de kans op verveling en onderpresteren kleiner en kunnen zij aan uitdagende opdrachten op hun eigen niveau werken. Bij compacten en verrijken is het belangrijk uit te gaan van twee leerlijnen: een lijn voor meerwerkers en een lijn voor hoogwerkers.

Voor meerwerkers (slimme leerlingen die goede scores halen op toetsen, maar bij dóórtoetsen afhaken) is het raadzaam om de instructie te volgen, beperkt te compacten in oefenstof (ca. 25%) en stevig te compacten in herhalingsstof (ca. 60%). Voor deze leerlingen blijft de methodelijn het belangrijkste. Verrijkingsopdrachten kunnen worden gezocht uit de pluslijn van methodes, uit extra werk uit een kieskast of uit extra losse materialen die naast de methode gebruikt kunnen worden, eventueel aangevuld met passende opdrachten uit Levelwerk. De tijd voor verrijkingswerk is beperkt. Een indicatie is twee tot vier uur per week.

Voor hoogwerkers (hoogintelligente en begaafde leerlingen) is een andere aanpak nodig. Voor deze leerlingen is het verrijkingswerk feitelijk belangrijker voor hun leerontwikkeling dan de reguliere methode. Verrijkingswerk stelt de leerling in staat om echt te leren, door de comfortzone te verlaten en naar de zone van de naaste ontwikkeling te gaan. Met de reguliere methode verwerken deze leerlingen leerstof die ze al voor 80% beheersen. Er wordt amper geleerd. Compacten in dit geval bestaat uit het weglaten van overbodige instructie, het schrappen van 50 tot 75% van de oefenstof en het schrappen van 75 tot 100% van herhalingsstof.

Juist voor deze leerlingen is Levelwerk bedoeld. De ervaring leert dat wanneer Levelwerk structureel en verplicht wordt ingepland, de kans van slagen groter is. Structureel verrijken betekent dat leerlingen volgens een planning werken. Alleen verrijkend werk mógen doen als het gewone werk af is, is een te beperkte benadering die onvoldoende resultaten oplevert.

Jouw rol in het begeleiden van deze hoogwerkers is cruciaal. Verrijken is niet hetzelfde als zelfstandig werken. Bij zelfstandig werken werkt de leerling aan opdrachten waarbij er sprake is van een gerealiseerd leerniveau; de leerling verbetert zich in datgene wat hij al geleerd heeft.

Goed verrijkingswerk is leerstof op een hoger niveau, waarbij er echt sprake is van leren, grenzen verleggen en uit de comfortzone stappen. Dat vraagt een zorgvuldige begeleiding. De begeleiding omvat drie stappen: vooraf, tijdens het werken en na afloop. De ervaring leert dat de kwaliteit van compacten en verrijken vooral afhangt van de inhoudelijke en organisatorische mogelijkheden en de begeleidingsdeskundigheid van de leerkracht. Een veel gehoord knelpunt om de kinderen met verrijkingsstof te helpen is: “Ik heb er geen tijd voor.” Tijd is altijd een knellende factor, maar weet dat verrijkingswerk geen luxe is, maar voor deze leerlingen bittere noodzaak. Er dient ruim tijd te worden gemaakt voor verrijkingswerk. Een indicatie is vijf tot acht uur per week.

Een voorbeeld:
Rekenen: op maandag volgt de leerling de korte instructie en maakt de les van maandag en dinsdag. Dinsdag is Levelwerk rekenen. Op woensdag is het wisselend, even weken regulier en oneven weken Levelwerk. Op donderdag en vrijdag wordt dezelfde route gevolgd als op maandag en dinsdag. Levelwerk rekenen, ca. 2,5 uur.
Taal: hier kan dezelfde route worden gekozen, eventueel op de andere dagen, maandag verrijken en dinsdag regulier. Levelwerk taal, ca. 2 uur.
Begrijpend lezen: mondelinge les volgen en uitwerking schrappen en Levelwerk maken. Levelwerk taal, ca. 45 minuten.
Spelling en technisch lezen: alleen de toetslessen laten maken en eventueel kort programma bij hiaten. Levelwerk allerlei, ca. 1 uur.
Wereldoriëntatie: mondelinge lessen volgen en bij verwerking verrijkende of vervangende opdrachten. Levelwerk allerlei, ca.1,5 uur.

Veel voorkomende valkuil

Een veel voorkomende valkuil is dat scholen één vorm van compacten en verrijken hebben voor alle plusleerlingen. Er wordt gekozen voor die vorm, waarbij alle plusleerlingen uit de klas werk maken, vaak op het niveau van meerwerkers. Die vorm is qua tijd en inhoud voor hoogwerkers echt onvoldoende.

Hoe begeleid je kinderen die met Levelwerk werken?

Vraag van een school:
Wij werken met levelwerk en wij merken dat het uitvoeren van levelwerk ongeveer 1 á 1,5 uur per dag kost. Nu is onze vraag: wat is jullie ervaring qua begeleidingsuren van levelwerk aan een groepje leerlingen?

Antwoord van Jan Kuipers, specialist hoogbegaafdheid:
Levelwerk is geen leerlijn voor uitsluitend zelfstandig werken. Bij zelfstandig werken werkt de leerling aan opdrachten, waarbij er sprake is van een gerealiseerd leerniveau.
De leerling verbetert zich in datgene wat hij/zij al geleerd heeft. Zelfstandig werken met verrijkingsopdrachten in deze vorm betekent dat de stof relatief gemakkelijk is en dat het ‘leren leren’ niet plaatsvindt. Levelwerk is leerstof op een hoger niveau, waarbij er echt sprake is van leren, grenzen verleggen en ‘uit de comfortzone stappen’. Dat vraagt zorgvuldige hulp en begeleiding.

De meest ideale werkwijze is om één keer per week een half uur tot drie kwartier met kinderen samen over Levelwerk te praten. Het is aan te raden om deze gesprekken in te plannen op een vast moment in de week. Naast dit wekelijkse gesprek kun je van tijd tot tijd hulp bieden tijdens je hulpronde.

De begeleider heeft hierbij de rol als coach op meta-niveau: wat gaat goed, waar loop je tegenaan, hoe ga je daarmee om, hoe lossen andere kinderen dit op… Het is niet de bedoeling dat de Levelwerk begeleider veel instructie en uitleg geeft over de inhoud. Bespreek vooral het proces en laat leerlingen nadenken over de benodigde hulpbronnen: antwoordboekje, hulp van andere leerlingen of van thuis.

De begeleiding omvat vier stappen:
– Levelwerk, vooraf – eenmalig
– Bij de start – elk blok
– Tijdens de Levelwerkperiode – wekelijks
– Aan het eind – na elk blok

Levelwerk, vooraf – eenmalig:

Bepaal welke leerlingen Levelwerk gaan maken.
· Criteria: toetsen en gegevens uit de Sidi PO. Ga na welke onderwijsbehoefte(n) de leerling heeft.
· Inhoudelijk: met welk level/blok gaat de leerling starten (kalenderindeling of afwijkend).
· Overige (niet-inhoudelijke) leerdoelen: mentaal/sociaal/ leerstrategieën.

Bij de start – elk blok:

Startgesprek met de betrokken leerling(en). Zorg ervoor dat je de ‘Levelwerkkaart’ en het ‘leerlingwerkboek’ hebt gekopieerd.
· Onderwijsbehoeften
· Reden van Levelwerk
· Inhoud Levelwerk
· Inhoud box en blok
· Aanpak en werkwijze – leerlingwerkboek
· Wijze van coaching
· Planning met leerling(en), wat compacten en wanneer Levelwerk
· Leerlingen werken ca. 1 a 1½ uur per dag
· Planning op taakbrief of planblad

Tijdens de Levelwerkperiode – wekelijks:

Wekelijks coachingsgesprek (Levelwerkgroepje) ca. 45 minuten.
· Resultaat van afgelopen week
· Logboek van leerling
· Successen en knelpunten
· Proces van leren

Planning komende week:
· Inhoud box en blok bespreken
· Aanpak en werkwijze bespreken
· Wijze van coaching bespreken

Dagelijkse ondersteuning:
· Tijdens hulprondes
· Informele momenten

Aan het eind – na elk blok

· Evaluatie met de betrokken leerling(en), gebruik hierbij het leerlingwerkboek.
· Evaluatieblad leerling
· Evaluatieblad leerkracht
· Koppeling met leerdoelen en onderwijsbehoefte(n)
· Eindoordeel leerkracht – overnemen op rapport

Hoe maak je een beredeneerd aanbod voor groep 1 en 2 en hoe compact en verrijken je vanaf groep 3?

Groep 1 en 2:
Als er een vermoeden bestaat van een ontwikkelingsvoorsprong bij een kleuter, wordt dit meestal gebaseerd op cognitieve prestatie indicatoren, zoals ‘hij kan al zo goed praten’ of ‘hij kan al rekenen’. Naast deze prestatie indicatoren zijn er andere ontwikkelingsgebieden waarnaar je kunt kijken, bijvoorbeeld de sociaal-emotionele ontwikkeling en de ontwikkeling van schoolse vaardigheden. Met betrekking tot de sociaal-emotionele ontwikkeling kan gezegd worden dat kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong op dit gebied vaak laag ingeschat worden. Hij heeft een zwakke sociaal-emotionele ontwikkeling wordt dan vaak als contra-indicatie voor versnellen gebruikt. Wetenschappelijk bewijs is hiervoor echter niet te vinden. Vaak bestaat er juist ook op dit gebied een voorsprong. Door deze voorsprong ontstaat er onbegrip bij de kleuter ten opzichte van zijn leeftijdsgenoten en dit kan leiden tot boosheid of huilbuien. Dit kan dan verkeerd geïnterpreteerd worden als ‘hij is sociaal-emotioneel gezien nog zwak’. Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong komen binnen met een (forse) voorsprong of ontwikkelen zich, als ze eenmaal op school zitten, sneller dan hun groepsgenoten.

Wanneer deze kinderen een aanbod krijgen dat is afgestemd op de gemiddelde leerling is dat ontoereikend. Om deze leerlingen te stimuleren een werkelijke inspanning te leveren is het wenselijk dat de aangeboden opdrachten het niveau van de leerling overstijgen. En wel zodanig dat het kind van tijd tot tijd leert om op zijn tenen te lopen. De leerling wordt uitgenodigd zijn comfortzone te verlaten en de stap te zetten naar de zone van de naaste ontwikkeling. Wanneer dit niet of onvoldoende gebeurt, lopen deze leerlingen al in de eerste jaren van het basisonderwijs vast. Het is jouw taak om ervoor te zorgen dat er voldoende uitdaging in de klas aanwezig is, maar ook dat het kind hiermee aan de slag gaat. Sommige kleuters zullen er voor weg lopen, omdat ze gewend zijn aan opdrachten die niet veel moeite kosten en waarbij ze geen fouten maken. Geen fouten maken wordt voor deze kinderen de norm. Op den duur beginnen ze niet eens meer aan moeilijker werk, uit angst om af te wijken van die norm. Het is belangrijk om dit proces vroegtijdig te onderbreken en om deze kleuters te leren leren. Naast een passende inhoud vraagt dit vooral een passende pedagogische en didactische begeleiding. Je zou kunnen zeggen dat álle kleuters, dus ook slimme kleuters, van tijd tot tijd gebaat zijn bij vitamine FF en DD: falen, frustratie, durven en doorzetten! Ik stel hiermee niet dat deze vitamines elke dag en elk uur moeten worden toegediend. Overdosis schaadt.

Veel scholen werken in groep 1-2 vanuit het principe van ontwikkelings- of ervaringsgericht onderwijs of een mengvorm. In de praktijk zie ik van deze visies steeds de accenten welbevinden, veiligheid, persoonlijke groei en de sociale ontwikkeling. De werkvormen die daarbij passen zijn in praktisch elke kleutergroep terug te vinden: de kring, werk- en ontdekhoeken, lees-, taal-, tel- en rekenhoeken, keuzetijd, afgewisseld met opdrachtkaarten en puzzels. Voor slimme kleuters is het absoluut niet nodig om deze werkvormen ‘overboord te gooien.’ Hou vast aan wat je al doet. Het enige dat gevraagd wordt is om hier en daar accenten te verleggen en de mogelijkheid te bieden voor differentiatie naar boven. Op diverse websites is heel veel te vinden over mogelijkheden voor slimme kleuters binnen je huidige werkwijze. Ga op zoek, laat je verrassen, overleg met collega’s en durf uit je eigen comfortzone te stappen.

Aanpak in groep 3:
Zonder een leerkracht tekort te doen, als je in groep 3 werkt, heb je een reuzenklus te verrichten. Groep 3 is naar mijn idee de meest complexe groep die er is en jouw werk verdient respect van iedereen. De complexiteit wordt naar mijn idee door drie factoren bepaald:

1.
De overgang van groep 2 naar groep 3 is nog altijd een hele grote. Ruim 30 jaar na de invoering van de basisschool is de grens tussen de oude ‘lagere school’ en de ‘kleuterschool’ nog steeds duidelijk zichtbaar. In groep 2 wordt veel aandacht besteed aan ontdekkend en spelend leren, in groep 3 is de methodische aanpak leidend. Veel kinderen moeten wennen aan die overgang.

2.
Het grote verschil in niveau tussen kinderen. Er zijn kleuters die eind groep 2 al kunnen lezen en rekenen boven het tiental en er zijn kinderen die daar net aan voldoen. In een gemengde groep 2-3 voorkom je dit knelpunt, omdat binnen zo’n setting de ruimte om nog even te mogen ‘kleuteren’ aanwezig is. We weten dat de ontwikkeling van kleuters sprongsgewijs verloopt en dat een meetmoment feitelijk weinig zegt over de stand van zaken over drie maanden.

3.
De strakke rigide opzet van lesmethodes. In groep 1-2 zie je al dat er meer systematisch en methodisch gewerkt wordt, waardoor voor spelend en ontdekkend leren steeds minder ruimte is. In groep 3 is dat nog een graadje erger. We stellen daarbij vast dat sommige kinderen een achterstand hebben en bijgespijkerd moeten worden en dat andere kinderen een voorsprong hebben en er feitelijk geen goed aanbod is. Aan het begin van het schooljaar zul je van je collega van groep 2 informatie hebben gekregen over de leerlingen. Harde informatie in de vorm van CITO scores en zachtere informatie over sociaal emotionele ontwikkeling, welbevinden en taakbesef. We zien bij de overgang naar groep 3 vaak verschillen optreden in het beeld van de leerkracht van groep 2 en de leerkracht van groep 3. Kinderen die in de groepen 1 en 2 als begaafd of hoogbegaafd omschreven worden, blijken in groep 3 juist helemaal niet zo begaafd te zijn. Navraag levert vaak de volgende antwoorden op:

· Er is in mijn groep een andere aanpak en organisatie, ze moeten daar erg aan wennen.
· De methodische aanpak is nieuw.
· Ik heb beperkte differentiatiemogelijkheden in de eerste maanden.
· De kinderen zijn nog niet zo zelfstandig, ze zijn nog zo klein.
· De methode schrijft voor wat ik moet doen en slimme kinderen kunnen in de ‘zon’ lijn.
· Ik wil de eerste maanden geen hiaten laten oplopen.

Het is allemaal begrijpelijk. Maar wat nu als een kind aantoonbaar kan lezen en toch weer in een aanvankelijke leesmethode wordt gezet. Dat is net als dat je kunt fietsen en dan ineens weer op een driewieler of met zijwieltjes moet fietsen of met zwembandjes zwemmen, terwijl je al een diploma hebt. Lezen leer je maar één keer en als je het kunt hoef je het niet opnieuw te leren. Het werkt zelfs averechts en heeft een nadelige invloed op de leesmotivatie en het zelfvertrouwen van kinderen. De tip is om op zoek te gaan naar alternatieven. Richt je op het gegeven dat er voor kinderen iets te leren moet zijn. Durf de strakke methode los te laten, zoek de ruimte, ga op internet alternatieven zoeken, vraag hulp en zoek naar scholingsmogelijkheden. Ik weet zeker dat je op deze wijze betekenisvoller voor kinderen kunt zijn.

Aanpak in groep 4 t/m 8:
In groep 4 t/m 8 is de wijze van creëren van een passend aanbod al bekender en is er ervaring opgedaan. Ook hier is met name in groep 4 nog wel een pijnpuntje: Dolaard en Harms constateren in hun onderzoek dat leerkrachten van groep 3 en 4 het moeilijk vinden om te differentiëren, zij hebben de neiging om alle kinderen ‘bij zich te houden’. Ik herken dat. Op veel scholen is het beeld dat er in groep 1 en 2 sprake is van een passend aanbod vol uitdaging, in de groepen 3 en 4 de strakke methodische aanpak leidend is en dat er vanaf groep 5 weer meer ruimte is voor aanpassing. Ik zie soms zelfs scholen, waarbij bijvoorbeeld compacten en verrijken in groep 3 en 4 helemaal niet aan bod komt, maar dat het pas vanaf groep 5 wordt ingezet. Volgens mij heeft dat niks te maken met onwil. Ik denk dat je graag het beste onderwijs aan alle kinderen wilt geven, ook aan slimme kinderen. Wat geldt voor jouw collega in groep 3, geldt ook voor jou. Bespreek met collega’s waar je knelpunt zit, durf te experimenteren en zoek hulp als je er niet uit komt.

Er zijn verschillende manieren om een goed en passend aanbod te realiseren. Een veel voorkomende werkwijze is compacten en verrijken. Je weet dat bij compacten het kind niet sneller door de leerstof gaat, maar dat hij/zij per blok overbodige instructie en werk overslaat. Het is belangrijk om bij compacten en verrijken uit te gaan van twee leerlijnen, een lijn voor meerwerkers en een lijn voor hoogwerkers (zie onderstaand schema). Om compacten en verrijken goed te kunnen uitvoeren is vooral een goede voorbereiding en planning noodzakelijk. Daarnaast is het van belang dat je goede lesmaterialen voor verrijken hebt. SLO heeft in het verleden richtlijnen voor compacten voor verschillende taal- en rekenmethodes uitgewerkt, de zogenaamde routeboekjes. In moderne versies wordt door de methodemakers al ingegaan op compactingsrichtlijnen. Gebruik deze richtlijnen als bron en niet als absolute waarheid. Jij bent en blijft de regisseur en eindverantwoordelijke. Ik adviseer vaak de volgende strategie:

1. Bespreek met het kind het lesblok dat de komende weken aan bod komt.
2. Ga samen na wat gemaakt en wat geschrapt kan worden. Hou rekening met zelfoverschattende en zelfonderschattende leerlingen. Kom tot een gezamenlijke afspraak.
3. Geef aan dat het kind, net als andere kinderen, de eindtoets van het blok maakt en eis dat hij/zij een score haalt van >90%.
4. Maak samen met het kind ook een inschatting van de hoeveelheid tijd die hij/zij krijgt. Er moet sprake zijn van gecompacte tijd.
5. Het kind maakt het werk binnen de beschikbare tijd.
6. De hoge score op de methodetoets is jouw garantie dat hij/zij de stof op een hoog niveau beheerst.

Hoe start je met Levelwerk in groep 3?

Veel scholen bieden slimme kinderen in groep 3 Levelwerk aan. Levelwerk zet in op een hoog niveau, met pittige opdrachten die kinderen aanzetten tot ‘leren leren’. We krijgen van tijd tot tijd vragen over Levelwerk in deze groep. Vragen die we hierover ontvangen zijn:

– Welk niveau is minimaal vereist om goed met Levelwerk te kunnen werken?
– Op welke wijze kunnen we starten in het eerste halfjaar?
– Moeten we alles uit Levelwerk aanbieden?

Kinderen in groep 3 kunnen starten met Levelwerk als het beeld van de leerling eind groep 2 als volgt is:

Diagnose met behulp van de Sidi PO of DHH
• Beeld op ‘Leervermogen’ hoog

Scores I of II op (dóór)toetsen CITO (eind groep 2)
• Rekenen en wiskunde 3-8: M3 – E3
• Leestempo /DMT (3-8): M3 – E3
• Woordenschat en begrijpend luisteren: M3 – E3

Als er sprake is van een voorsprong in groep 3, maar de lees- en/of schrijfvaardigheid nog niet goed genoeg is om in het geheel met Levelwerk te beginnen, start dan met het materiaal van de eerste twee blokken, waarbij schrijven en lezen niet worden gevraagd. Kies opdrachten uit Pienter – map 2 en de ‘allerlei’ opdrachten.

Bij andere opdrachten kun je gebruikmaken van een laptop/tablet in plaats van de leerling te laten schrijven. Als derde optie is het aan te raden om nog een half jaar door te gaan met de Levelspel opdrachten uit groep 1-2. Deze materialen kennen een opklimmende moeilijkheidsgraad en de leerlingen hebben in groep 2 meestal nog niet alle opdrachten gemaakt.

Na de kerstvakantie kun je starten met blok 2 of 3 van Levelwerk, waarbij langzaam wordt toegewerkt naar het totale pakket. Vanaf de meivakantie zouden deze kinderen het laatste blok van groep 3 moeten kunnen maken.

Is Levelwerk alleen voor hoogbegaafde kinderen of ook voor hardwerkende, slimme kinderen?

Vraag leerkracht:
Ik heb een overzicht waarmee je kunt bepalen welke leerlingen in aanmerking komen voor Levelwerk. Dat zijn de kinderen die bij doortoetsen (+ 6 maand) nog steeds een I of II scoren op Begrijpend Lezen en Rekenen/Wiskunde. Wij hebben kinderen op school die hier niet aan voldoen. Ze scoren een I of II op de huidige Cito, maar niet bij doortoetsen. Toch krijgen zij te weinig uitdaging in het pluswerk van de methode. Ze houden tijd over aan het eind van de week. Dit komt vooral doordat ze een hele goede werkhouding hebben. Ze werken hard en serieus. Wat doen we met deze kinderen? Toch Levelwerk, ook al voldoen ze niet aan de voorwaarden? Of moeten ze op een andere manier uitgedaagd worden?

Antwoord Jan Kuipers:
Wat een leuke vraag. Het is natuurlijk niet de bedoeling om de ambitie en motivatie van hardwerkende leerlingen tegen te houden. Jouw idee om Levelwerk aan te bieden is heel goed, maar dat vraagt wel een zorgvuldige aanpak.

1. Bespreek met de leerlingen wat je opvalt. Je ziet dat ze snel klaar zijn, dat ze hard werken en dat het pluswerk snel af is.

2. Opper het idee om moeilijker werk aan te bieden. Bespreek open een aantal scenario’s. Hoe zullen ze het gaan ervaren, hoe denken ze om te gaan met het werk, wat als het te simpel is, wat als het lastiger wordt, wat als ze er niet uitkomen, enzovoort. Stimuleer de durf en de poging, maar temper de verwachtingen. Daarmee laat je voelen en merken dat het geen falen is als het niet lukt.

3. Laat leerlingen zelf een keuze maken uit het materiaal. Houd de structuur van Levelwerk met de blokken niet aan, maar geef ruimte voor eigen interesses.

4. Bekijk samen het gekozen materiaal, snuffel aan de inhoud en maak afspraken over de hoeveelheid werk en de beschikbare tijd. Voorkom het principe ‘zie maar hoe ver je komt.’ Zeg dat het een probeer-periode is.

5. Na die periode evalueer je de gang van zaken en kun je bij een positieve evaluatie het Levelwerk uitbreiden.

6. Organiseer tijdens het werken met dit materiaal regelmatig een kort gesprek. Geef aan dat je trots bent op de ambitie en het doorzetten. Geef ondersteuning in de werkwijze en geef tips bij moeilijkheden. Laat tegenslag incalculeren.

Start met typen en druk op enter om te zoeken..